Bu sayfayı yazdır

Günah Keçisi

Yazan: 30 Mayıs 2022 972

Son günlerde ülkece gündemimizi meşgul eden konulardan bir tanesi anormal derecede artan fiyatlar. Hiçbir sektör fark etmeksizin hemen hemen her sektörde bu durum yaşanıyor. Aldığımız ürünü bir sonraki alışımızda aynı fiyata alamıyoruz. Aynı fiyata almak bir yana aradaki fark dağlar kadar oluyor. Aşırı derecedeki bu fiyat artışı tüketimi en fazla olan gıda sektöründe daha fazla hissediliyor.

Özellikle son birkaç aydır anormal derecede artan bu fiyatlar öyle bir düzeye geldi ki artık insanların tahammül edecek takati kalmadı. Alınan maaş aynı kalıp bir değişme olmazken ürünlere gelen zamlar çok fazla olunca bu durum can sıkmaya başladı.

Bu duruma gelmenin birçok sebebi var elbette… Kötü yönetilen ekonomi politikalarından tutun, pandeminin ülke ekonomisine olan büyük darbesine, dünya genelinde yaşanan ekonomik buhrandan, fırsatçılara kadar birçok etkeni sıralayabiliriz. Hiç şüphesiz ortada ekonomik bir problem varsa bu problemin en büyük sebebi hükümet yetkilileridir. Sonuç itibariyle ülkemizde o ya da bu sebepten ötürü bir sıkıntı var… Hem de bu sıkıntı küçük görülemeyecek kadar büyük...

Toplum tarafından pek tabi olarak bu durumun suçlusu olarak hükümet tarafı bulundu. Kendisine gelen eleştirilere dayanamayan hükümet sanki bu durumun yaşanmasında kendilerinin hiçbir suçu yokmuş gibi suçu başkalarına yıkma çabasına girişti. Herkes parmaklarıyla onları gösterirken onlar da suçu kabullenip düzeltme çabasına girmek yerine günah keçisi arayışına girdi. Günah keçisi olarak da zincir marketler ilan edildi.  Rekabet kurumunun yapmış olduğu incelemeler sonucunda 5 büyük zincir markete 2,7 milyar TL değerinde para cezası kesildi. Suçları ise zincir marketlerin zamları birbirleriyle paralel olarak yapmalarıymış.  

Öncelikle belirtmek gerekir ki ceza verilen zincir marketlerden 3 tanesi halihazırda zaten gıda fiyatlarında en ucuza satış yapan marketler. Herkes tarafından bilinir ki bir şey alınacağı zaman en ucuza o marketlerden alınır. Hatta haftanın bazı günlerinde getirdikleri çok uygun fiyatlı ürünler için kuyruk bile oluşur. Çünkü hakikaten yıllardır bu marketler emsallerine göre çok uygun fiyata ürün satışı yapıyor.

Asıl burada eleştirilmesi gereken taraf hükümet tarafıdır. Zincir marketlerin asıl eleştirilip cezalandırılması gereken kusurları yerine çok saçma bir sebepten dolayı cezalandırılmıştır. Bir ürüne zam geldiği zaman herkes bu ürüne zam yapar. Zaten dediğimiz gibi zam yapmış olmalarına rağmen yine de piyasa koşullarına göre en uygun fiyata bu marketler satış yapıyor. O zaman ülkemizde bulunan tüm marketlere tek tek neden zam yaptılar diye ceza verilmesi gerekir.

O zaman sorarlar, bu zincir marketler bu kadar büyüdü ve piyasayı tek başına elinde tutacak kudreti ellerinde barındırıyor, öyleyse bu imkân en başından beri neden onlara verildi? Bu marketler bu kadar hızlı büyürken, market açılmadık köşe bırakmazlarken gerekli düzenlemeler ve denetimler neden yapılmadı?

Rekabet kurumu görevini en başından beri neden yapmadı o zaman? Madem ortada bir fahiş fiyat artırımı var, en başından beri denetleselerdi ki bu kadar fiyat artırımı olmasaydı. İş işten geçtikten sonra gidip fiyatları incelemenin pek de bir faydası olmuyor. Hükümet, zincir marketleri günah keçisi ilan edip bu işin sorumlusu biz değiliz deyip işin içinden çıkma hesapları yaparken, kendilerinin bugüne kadar yapması gereken şeyleri yapmadıkları ortaya çıktı. 

Diğer bir yönden de fahiş fiyat artırımları sadece gıda sektöründe gerçekleşmedi ki… Her sektörde bu durum yaşandı ve yaşanmaya da devam ediyor. Kırtasiye sektöründen otomotive, yedek parçasından ham maddeye kadar her sektörde fiyatlar anormal derecede arttı. Madem bir denetleme yapılacak, yapmış olmak için değil de hakikaten bu durumun sorumlularını bulmak üzere topyekûn bir mücadele başlatılsın.  Her sektörde bu incelemeler yapılıp millete kan kusturan fırsatçılara en ağır cezalar verilsin…

Öte yandan zincir marketler bu kadar hızlı büyüyüp sektörü eline alırken hükümet küçük esnafı yalnız bıraktı. Hiçbir düzenleme ve kural olmaksızın açgözlü bir çakal misali 50 metre arayla açılan zincir marketler küçük esnafı çok zor durumda bıraktı. Küçük esnaf bu zincir marketlerle mücadele edemediğinden dolayı teker teker kepenk kapatmak zorunda kaldı. Hükümetin asıl böyle bir problemden ötürü zincir marketlere ceza verip onları bir sisteme tabi tutması gerekirdi…

Bu sistemsiz düzen içerisinde büyük marketler iyice büyüyüp zengin olurken küçük esnaf daha da küçüldü. Örneğin ortada gıda için harcanan 500 lirayı düşünelim. Bu 500 liradan 10 kişi faydalanıp her bir market 50 lira kazanacakken sadece 2 market piyasayı ele geçiriyor ve 500 lira sadece 2 kişinin cebine giriyor. Bu demek değildir ki marketler kendilerine şube açmasın. Açıyorlarsa bir sisteme göre açsınlar. Mesela nüfus yoğunluğuna göre bir düzenleme ya da belli bir mesafe aralık şartı ile… Yok mu bunun örnekleri? Çok fazla uzağa gitmeye gerek yok. Tarih sayfalarını karıştırdıkları zaman bu sorunu nasıl çözeceklerini, nasıl bir sistem oturtacaklarını görürler…

Ayrıca piyasaları belli başlı firmaların ele geçirmesiyle yeni girişimlerin önüne geçilmiş de oluyor. İnsanlar kendi işini kurmaya hiçbir sebep bulamayacak hale gelecek. Çünkü ortada adil bir rekabet ortamı yok!  Durum böyle devam ederse insanlar kendi işini kurmak yerine bu marketlerin bir çalışanı olmak zorunda kalacak.

Hükümet kanadının asıl önlem alması gereken noktalar bunlar iken fahiş fiyat artırımı yüzünden zincir marketlere ceza vermesi hiç samimi değil.

Bundan sonrası için de gerekli planlamalar yapılmaz ise bu marketler daha da büyüyüp sektörü bütünüyle ele geçirecek ve piyasayı tek başına belirleyen taraf olacaklar… İşte o zaman hükümetin işi gerçekten çok daha zor olacaktır…

Ömer Faruk Keskin